Bulgar Eksarhlığı Osmanlı imparatorluğunda yaşayan Bulgar Ortodoks Hristiyanların din ve eğitim haklarını sağlayan aynı zamanda koruyan bir kurumdur.Eksarhane kelime anlamı olarak Eksarhın yani Bulgarların en üst dini liderinin yaşadığı ve yönetim organlarının bulunduğu rezidans olararak kullandıkları bina ve yaşam alanıdır.

Bulgar Eksarhlığı ilk olarak 28 Şubat 1870 senesinde Bab-ı Ali’nin yayınladığı bir ferman ile Ortaköy semtinde boğazın kıyısında bir binada kurulmuştur.Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde yaşayan Bulgarların toprakları Eksarhlığın denetiminde olan 15 Piskoposluğa(Metropolitliğe) dahil edilmiştir.

23 Şubat 1871 tarihinde İstanbul’da Bulgar Eksarhlığının ilk tüzüğü Kilise halk konseyi tarafından kabul edilmiştir.

16 Şubat 1872 senesinde ilk Bulgar Egzarh’ı olarak Vidin Piskoposu(Metropolit) 1.Antim seçimiştir.Böylece Eksarhlık Osmanlı topraklarında yaşayan Bulgar halkının eğitiminin,kültürünün gelişmesini sağlayan ve ulusal bilinçliliğini geliştiren aynı zamanda pekiştiren dini ve eğitim kurumlarının bakımını ve kontrolünü üstlenmitir.

1877 senesinde Eksarh olarak 1.Yosif seçilmiş ve diyanet,okul ve yazı işleri ofisleri Ortaköydeki binada birleştirilmiş ve Bulgarların din eğitim hayatı buradan yönetilmiştir.

1907 senesinde Eksar 1.Yosif’in insiyatifi ile iklimi ve gelişmekte olan çevresi ile Şişli semtinde bugün hala kullanılmakta olan yeni bir bina satın alınmıştır.19.Yy. sonlarında inşa edilmiş olan bu köşkün mimarisi ve iç dizaynı özel olarak yapılmıştır.

Şişli semtindeki Bulgar Eksarhanesi Bulgar halkı için,yıllarca sürdürdüğü tarihi,kültürel ve dini misyonunu yansıtan mimari kültürel bir anıttır.

İstanbuldaki Fener Rum Patrikhanesi Bulgar Eksarhlığına karşı çıkarak 16 Eylül 1872 senesinde Şizma(Aforoz) kullanmış ve bu uygulamayı 1945 yılında Bulgar Ortodoks Kilisesinin Otosefal(Bağımsız ve otonom) yapısını tanıyana kadar kaldırmamıştır.

1.Dünya savaşı sırasında Bulgar Eksarhlığının etki sahası daralmış ve Eksarhlığın yetki alanı altında sadece Türkiye toprakları içinde yaşıyan İtanbul,Edirne ve Kırklareli Bulgarları ve Kiliseleri kalmıştır.

22 Şubat 1945 yılında Şizma’nın kalkması ile Türkiye’de Kilise organizasyonunda değişiklikler olmuş ve Bulgar Kilise makamları İstanbul’dan çekilmiştir.Eksarhlık bütün yetkilerini Bulgaristan’da Sofya kentinde kurulan Bulgar Patrikhanesine devrederek İstanbul’da Bulgar Patrikhane’sinin temsilcisi sıfatını almıştır.

Bugün Bulgar Eksarhlığı Vakfı,başkan Vasil LİAZE önderliğinde toplanan yedi kişilik yönetim kurulu ile Bulgar halkının Türkiye topraklarında kalan dini ve kültürel yapısını,anıtlarını ayrıca İstanbul’da yaşayan Bulgar halkının haklarını korumaya devam etmektedir.

Şu anda Bulgar Eksarhlığı vakfına bağlı İstanbul’da Fener semtinde bulunan Sveti(Aziz)Stefan(Demir Kilise) gene İstanbul’da Feriköy semtinde bulunan Sv.(Aziz)Dimitri mezarlığı ve mezarlık Kilisesi ayrıca İstanbul’da Şişli semtindeki Eksarhlığın İçinde bulunan Sv.İvan Rilski Kilisesi,Edirnede bulunan Sv.Georgi ve Sv.Sv.Konstantin-Elena Kiliseleri hali hazırda Bulgar Eksarhlığı Yönetim Kurulu Başkanı ve yönetim kurulu tarafından denetlenmekte ve korunmaktadır…